Κληρονομιαία Περιουσία

Ο θάνατος ενός προσώπου, πέρα από την οδύνη που προκαλεί στα συγγενικά πρόσωπα, συνεπάγεται νέες υποχρεώσεις για τους κληρονόμους, τόσο νομικές όσο και φορολογικές, σχετικές με την κληρονομιαία περιουσία. Το δίκαιο μας αναγνωρίζει τη σημασία της ατομικής ιδιοκτησίας για την εκπλήρωση της κοινωνικής αποστολής του προσώπου και τη κατοχυρώνει συνταγματικά ( Α. 17 παρ. 1 Συντ.), με αποτέλεσμα να καθίσταται αναγκαία η προστασία της περιουσίας ακόμα και μετά το θάνατο του φορέα της. Στο πλαίσιο αυτής της προστασίας και της ελευθερίας διάθεσης, το άτομο δικαιούται να επιλέξει, αν θα προχωρήσει ή όχι στη σύνταξη διαθήκης, τι τύπο θα έχει αυτή, ακόμα και ποιους θα καταστήσει κληρονόμους. Καθώς όμως το δικαίωμά του αυτό περιορίζεται ως ένα σημείο από το Νόμο, με γνώμονα κυρίως την ανάγκη προστασίας της οικογένειας, είναι επιβεβλημένη η σύμπραξη με ειδικό για τη σύνταξη της διαθήκης, αφενός προς αποφυγή μελλοντικών αμφισβητήσεων και αφετέρου τόσο για την πιστότερη απόδοση της βούλησης του κληρονομούμενου όσο και για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων των κληρονόμων.

Κατόπιν των ανωτέρω, διευκρινίζουμε τα κάτωθι:

Α) Η κληρονομιαία περιουσία δεν αποτελείται μόνο από το ενεργητικό. Περιουσία είναι το σύνολο των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων ενός προσώπου που επιδέχονται χρηματική αποτίμηση. Επομένως, μεταξύ της κληρονομιαίας περιουσίας συγκαταλέγονται και τα χρέη του αποβιώσαντος, τα οποία απαρτίζουν το λεγόμενο παθητικό.

Β) Ενεργητικό της περιουσίας δεν θεωρούνται μόνο τα χρήματα στη φυσική τους μορφή αλλά οτιδήποτε μπορεί να αποτιμηθεί σε χρήματα, όπως ακίνητα, τραπεζικοί λογαριασμοί, ομόλογα, μετοχές, κοσμήματα, έργα τέχνης, οικοσκευή κλπ.

Γ) Με το θάνατο ενός προσώπου, οι συγγενείς του δεν καθίστανται αυτόματα κληρονόμοι της περιουσίας του. Αντίθετα, για όσο διαρκεί το τετράμηνο που θέτει ο Αστικός Κώδικας, με αφετηρία τη μέρα που έμαθε ο συγγενής ότι κατέστη κληρονόμος και για ποιο λόγο, ως χρονικό όριο μέσα στο οποίο δικαιούται αυτός να αποποιηθεί την επαχθείσα σε αυτόν κληρονομιά, ο συγγενής θεωρείται προσωρινός κληρονόμος (Α. 1847 ΑΚ). Αν όμως ο προσωρινός κληρονόμος δεν αποποιηθεί έγκαιρα την κληρονομία μέσα σε αυτούς τους 4 μήνες, τότε καθίσταται οριστικός κληρονόμος, ακόμα κι αν δεν έχει προβεί σε ενέργειες αποδοχής της κληρονομιάς. Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει πλασματική αποδοχή της κληρονομιάς, η οποία όμως οδηγεί στο να επέλθουν κανονικά όλες οι έννομες συνέπειες για τον κληρονόμο, ευθύνεται δηλαδή πλέον για το ενεργητικό και το παθητικό της κληρονομιάς, σαν να την είχε αποδεχτεί εκουσίως. Επομένως, ακόμα κι αν ένας κληρονόμος δεν σκοπεύει να αποδεχτεί την κληρονομιά για οποιοδήποτε λόγο, εντούτοις υποχρεούται να προχωρήσει σε αποποίηση, προκειμένου να μην συσχετιστεί τελικά με την περιουσία του αποβιώσαντος. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η αφετηρία της τετράμηνης προθεσμίας δεν συμπίπτει απαραίτητα με τη μέρα του θανάτου, όπως σε περίπτωση που ο κληρονόμος δεν έμαθε την ίδια μέρα για το θάνατο ή σε περίπτωση που υπάρχει διαθήκη η προθεσμία δεν αρχίζει πριν τη δημοσίευση της.

Δ) Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί σε περίπτωση που ο αποβιώσας διαθέτει ακίνητη περιουσία. Αν και η αποδοχή κληρονομιάς, μπορεί να γίνει και σιωπηρά, εντούτοις αυτό δεν αρκεί, όταν υπάρχουν ακίνητα. Επομένως για να θεωρηθεί ένας κληρονόμος κύριος της ακίνητης περιουσίας του κληρονομούμενου, πρέπει να συνταχθεί συμβολαιογραφικό έγγραφο αποδοχής κληρονομιάς και στη συνέχεια αυτό να μεταγραφεί στο οικείο Υποθηκοφυλακείο ή πλέον στο αρμόδιο Κτηματολογικό Γραφείο, σε όσες περιοχές υφίσταται. Μόνο κατά αυτόν τον τρόπο ο κληρονόμος θα έχει νόμιμο τίτλο στο όνομα του επί της ακίνητης περιουσίας που κληρονόμησε. Σε αντίθετη περίπτωση, ακόμη κι αν δεν υπάρχουν άλλοι συγγενείς ή ακόμα και αν υπάρχει διαθήκη που τον καθιστά κληρονόμο, αν δεν γίνει συμβολαιογραφική αποδοχή κληρονομιάς και δεν μεταγραφεί, ο κληρονόμος δεν εμφανίζεται πουθενά ως κύριος επί των κληρονομιαίων ακινήτων, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να εκτελέσει όλες τις πράξεις που θα εκτελούσε ο κύριος του ακινήτου. Το ζήτημα αυτό έχει μεγάλη πρακτική σημασία, διότι όλο και περισσότερες περιοχές κηρύσσονται υπό κτηματογράφηση και πολλοί κληρονόμοι που δεν είχαν προχωρήσει σε αποδοχή κληρονομιάς, ώστε να αποκτήσουν τίτλο κυριότητας, δεν μπορούν να δηλώσουν τα ακίνητα στο όνομα τους, με πρακτικό κίνδυνο να απωλέσουν την κυριότητα τους. Όσο βέβαια υπάρχει ακόμα η δυνατότητα υποβολής δηλώσεων στο Γραφείο Κτηματογράφησης, ένας κληρονόμος έχει ακόμα χρόνο να διευθετήσει την εκκρεμότητα της αποδοχής κληρονομιάς και να διορθωθούν οι αρχικές εγγραφές στο Υποθηκοφυλακείο, διαφορετικά θα πρέπει να ακολουθηθεί η δικαστική οδός.

Ελένη Σατραζάνη
Δικηγόρος Θεσσαλονίκης
τηλ. 6982425982
email: elesatrazani@gmail.com