ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

H συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας και η χρήση του Internet, οδήγησε στο φαινόμενο της αυξημένης έκθεσης της πνευματικής ιδιοκτησίας σε πολλαπλές προσβολές μέσω του διαδικτύου. Ο νόμος 2121/93 και όλες οι τροποποιήσεις του μέχρι το νεότερο νόμο  4481/2017 περί «πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων» ρυθμίζει πληρέστερα το πλαίσιο γύρω από την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων επί των έργων.

Οι πνευματικοί δημιουργοί, με τη δημιουργία του έργου το οποίο ορίζεται κατά το άρθρο 2 του Ν2121/93 , αποκτούν πάνω σε αυτό πνευματική ιδιοκτησία που περιλαμβάνει ως απόλυτα και αποκλειστικά δικαιώματα το δικαίωμα εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (ηθικό δικαίωμα) καθώς και τις εξουσίες που προβλέπονται στα άρθρα 3 και 4 του νόμου όπως να επιτρέπει ή να απαγορεύει την άμεση ή έμμεση προσωρινή ή μόνιμη αναπαραγωγή με οποιοδήποτε μέσο και μορφή εν όλω ή εν μέρει καθώς και τη διανομή τους στο κοινό με οποιονδήποτε τρόπο. Με την εξέλιξη του διαδικτύου προσφέρονται πλείστοι νέοι τρόποι έκθεσης και παρουσίασης των έργων. Συχνά όμως τα πνευματικά δικαιώματα του δημιουργού ενός έργου προσβάλλονται μέσω του διαδικτύου και χρήζουν προστασίας. Ως προς την έννοια της προσβολής, προσβολή νοείται κάθε πράξη που επεμβαίνει στις εξουσίες, περιουσιακές και ηθικές, η οποία συντελείται χωρίς την άδεια του δημιουργού ή χωρίς να συντρέχει άλλος λόγος που να αίρει τον παράνομο χαρακτήρα της προσβολής.

Η προστασία σε οποιαδήποτε προσβολή πνευματικού δικαιώματος έχει τρεις εκφάνσεις, την αστική, την διοικητική και την ποινική.

Ως προς την αστική ευθύνη τόσο του φυσικού παραβάτη όσο και του διαμεσολαβητού -παρόχου στο διαδίκτυο, αυτή κατοχυρώνεται στα άρθρα 64 , 64Α και 65 του Νόμου 2121/93 όπου δίνεται το δικαίωμα λήψης ασφαλιστικών μέτρων  και  θεσμοθετούνται δύο υποχρεώσεις, α) η υποχρέωση για άρση της προσβολής και παράλειψή της στο μέλλον  και β) η υποχρέωση για αποζημίωση.

α. Η αξίωση για άρση της προσβολής και παράλειψή της στο μέλλον

Ο δικαιούχος του πνευματικού δικαιώματος ενημερώνει τόσο τον παραβάτη όσο και τον πάροχο ότι υφίσταται προσβολή του δικαιώματός του και με την όχληση αυτή τον καλεί να άρει την προσβολή και να παύσει την προσβολή της στο μέλλον. Η όχληση, συνίσταται στην επίδοση εξώδικης δήλωσης δυνάμει της οποίας ο δικαιούχος επισημαίνει την προσβολή του δικαιώματος. Εφόσον δεν αρθεί η προσβολή, τότε σύμφωνα με το άρθρο 65 παρ. 1 εδ. γ Ν.2121/93 «σε κάθε περίπτωση προσβολής της πνευματικής ιδιοκτησίας ή του συγγενικού δικαιώματος ο δημιουργός ή ο δικαιούχος του συγγενικού δικαιώματος μπορεί να αξιώσει την αναγνώριση του δικαιώματός του, την άρση της προσβολής και την παράλειψή της στο μέλλον. Τα δικαιώματα του πρώτου εδαφίου της παραγράφου αυτής έχουν οι δικαιούχοι και κατά διαμεσολαβητή, οι υπηρεσίες του οποίου χρησιμοποιούνται από τρίτον για την προσβολή δικαιωμάτων του παρόντος νόμου». Επιπρόσθετα, κατά το άρθρο 64 και 64Α του παρόντος νόμου, το οποίο θεμελιώνει την προσωρινή προστασία «οι δικαιούχοι μπορούν να ζητήσουν τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων κατά των παραβατών καθώς και κατά των διαμεσολαβητών οι υπηρεσίες των οποίων χρησιμοποιούνται από τρίτο για την προσβολή του δικαιώματος του δημιουργού ή συγγενικού δικαιώματος».

 

β. Η αξίωση για αποζημίωση

Σύμφωνα με το άρθρο 65 παρ. 2 εδ. α Ν.2121/93, «Όποιος υπαιτίως προσέβαλε την πνευματική ιδιοκτησία ή τα συγγενικά δικαιώματα άλλου, υποχρεούται σε αποζημίωση και ικανοποίηση της ηθικής βλάβης. Η αποζημίωση δε μπορεί να είναι κατώτερη από το διπλάσιο της αμοιβής που, συνήθως ή κατά το νόμο, καταβάλλεται για το είδος της εκμετάλλευσης που έκανε χωρίς την άδεια ο υπόχρεος». Το δικαστήριο ακόμη καταδικάζοντας σε παράλειψη πράξης απειλεί για κάθε παράβαση χρηματική ποινή οκτακοσίων ογδόντα (880) έως δύο χιλιάδων εννιακοσίων (2.900) ευρώ υπέρ του δημιουργού ή του δικαιούχου συγγενικού δικαιώματος προβλεπόμενου στα άρθρα 46 έως 48 και 51 του παρόντος νόμου καθώς και προσωπική κράτηση έως ένα έτος. Το ίδιο ισχύει και όταν η καταδίκη γίνεται κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων. Κατά τα λοιπά ισχύει το άρθρο 947 του Κ.Πολ.Δ. (όπως τροποποιήθηκε με το α. 54 παρ. 7 του ν. 4481/2017). Η προσβολή  εξάλλου απόλυτου και αποκλειστικού δικαιώματος συνιστά πράξη παράνομη και, εφόσον γίνεται με υπαιτιότητα συνιστά αδικοπραξία, διότι ενέχει εναντίωση προς την αποκλειστική εξουσία του δικαιούχου τόσο κατά το άρθρο 914 ΑΚ όσο και κατά το άρθρο 65 του νόμου 2121/93.Εν προκειμένω, ακόμα και ο πάροχος εφόσον πληροφορείται το παράνομο περιεχόμενο της μεταδιδόμενης πληροφορίας και δεν αίρει την προσβολή, όπως οφείλει, δεν συμμορφώνεται και υπέχει ευθύνη προς αποζημίωση διότι καθίσταται υπαιτίως υπερήμερος ως προς την εκπλήρωση της εν λόγω υποχρέωσης. Η αξίωση που αφορά στην αποκατάσταση της συγκεκριμένης ζημίας του δικαιούχου από την παράνομη και υπαίτια προσβολή του δικαιώματός του αποτελεί μια κοινή αξίωση αποζημίωσης λόγω αδικοπραξίας. Για την αξίωση αποζημίωσης απαιτείται υπαιτιότητα , δηλαδή  η γνώση του παρόχου εν αντιθέσει με την αξίωση για άρση της προσβολής και παράλειψή της στο μέλλον όπου δεν απαιτείται υπαιτιότητα . Συγκεκριμένα, αρκεί οποιοσδήποτε βαθμός υπαιτιότητας, άρα και ελαφρά αμέλεια. Επιπλέον απαιτείται και επιζήμια μεταβολή στην περιουσία του δικαιούχου προκειμένου να υπάρχει αιτιώδης σύνδεσμος ανάμεσα στην παράνομη προσβολή και στη ζημία. Προς τούτο, ο δικαιούχος θα πρέπει να αποδείξει την υπαιτιότητα και το μέγεθός της ζημίας. Επιπρόσθετα, μπορεί να αξιώσει κατά το άρθρο 932, χρηματική ικανοποίηση λόγω της ηθικής βλάβης. Η αξίωση αυτή είναι ανεξάρτητη από την παράλληλη αξίωση για αποζημίωση.

 

Δήμητρα Νεοφυτίδου

Δικηγόρος Θεσσαλονίκης